Tijdens de basiscursus fotografie wordt mij vaak gevraagd wat nou het verschil is tussen gebruik van de ISO waarde en de belichtingscompensatie knop. Een logische vraag, want je kunt tenslotte beiden gebruiken om je foto lichter te maken. Wat is dan het verschil en welke kun je het beste gebruiken? Goede vraag! In dit artikel leg ik uit wat de functies doen en wanneer je ze inzet.
De belichtingscompensatieknop gebruik je bij fotograferen met de standen ‘Sluitertijdvoorkeuze’ (S of Tv) of ‘Diafragmavoorkeuze’ (A of Av). Bij de sluitertijdvoorkeuze kies jij de sluitertijd en kiest de camera een diafragma om tot een juiste belichting te komen. Bij diafragma voorkeuze is het precies andersom, hier kies jij het diafragma en kiest de camera de sluitertijd. Op deze manier krijg je op een vrij eenvoudige manier een goed belichte foto.
Altijd? Nee… niet altijd. Fotograferen is vastleggen wat je ziet, maar daar komt ook smaak bij kijken. Soms wil je een foto liever wat lichter of donkerder dan de standaard belichting die de camera jou voorschotelt. Hiervoor gebruik je dus de belichtingscompensatieknop!
Hoe werkt belichtingscompensatie?
Bij de meeste camera’s werkt de belichtingscompensatieknop door deze in te drukken en tegelijkertijd aan het instelwiel te draaien waar je normaal gesproken diafragma of sluitertijd aanpast. Je zal zien dat de instelling veranderd op de lichtmeter, het indicatie streepje beweegt naar links of naar rechts. Hierbij geld: richting de plus is lichter, richting de min is donkerder. Wat de camera doet is de waarde aanpassen die hij hiervoor ook gebruikte om een goede belichting te krijgen.
Ik heb hier een foto gemaakt van een witte architectuur met behulp van de diafragmavoorkeuze stand. Ik kies hiervoor een diafragma van F/11. Het valt me op dat het wit in mijn foto grijs is geworden, met de standaard belichting is het te donker naar mijn smaak. Ik gebruik dan de belichtingscompensatieknop om de hele foto lichter te maken. De camera houdt vast aan het diafragma van F/11 dat ik gekozen heb, maar gebruikt een langere sluitertijd om de foto lichter te maken.
ISO WAARDE
Laat de belichtingscompensatie voor nu even los, we gaan het over iets heel anders hebben. Om de ISO waarde goed uit te leggen haal ik kort even aan hoe ook al weer een goede belichting tot stand komt. Er zijn drie factoren die meespelen om tot een goede belichting van de foto te komen: sluitertijd, diafragma en de ISO waarde. Vaak worden deze drie geplaatst in de belichtingsdriehoek, daarmee wordt aangegeven dat elk een bijdrage heeft aan de belichting. Wanneer er sprake is van een gebalanceerde belichting kun je ook zeggen dat wanneer er één waarde verandert een andere waarde ook moet veranderen om de balans te houden. Wanneer ik bijvoorbeeld een wat snellere sluitertijd instel wordt de foto donkerder, dus dan moet of het diafragma verder open of de ISO waarde moet omhoog. Op deze manier krijg ik én een snellere sluitertijd én een goed belichte foto.
In dit verhaal is de ISO waarde vaak de laatste die ik aanpas. Waarom? Omdat een hoge ISO waarde verlies van kwaliteit betekend. Dat betekend dat ik de ISO aanpas wanneer ik het niet meer kan oplossen met diafragma of sluitertijd. Bij fotograferen in diafragmavoorkeuze en sluitertijdvoorkeuze stand zijn hierbij twee situaties waarbij de ISO gebruikt wordt.
SITUATIE 1: ER IS SPRAKE VAN BEWEGINGSONSCHERPTE
Bij fotograferen vanuit de diafragmavoorkeuze stand kies je een diafragma waarde en gebruikt de camera de sluitertijd om een goede belichting te krijgen. Het kan gebeuren dat de sluitertijd dan oploopt tot bijvoorbeeld 1/4de van een seconde. Wanneer je uit de hand fotografeert zul je merken dat je bewegingsonscherpte op je foto ziet doordat je de camera niet meer stil genoeg kunt houden om met deze sluitertijd een scherpe foto te maken. De oplossing? Verhoogd de ISO waarde! Denk terug aan de belichtingsdriehoek, wanneer de sluitertijd korter moet, moet een van de andere waardes ook veranderen. Als je nu de ISO waarde verhoogd, zal de sluitertijd dus korter worden.
SITUATIE 2: DE FOTO WORDT TE DONKER
Wanneer je fotografeert vanuit de sluitertijdvoorkeuze stand kies jij de sluitertijd en de camera het diafragma. Als je een snellere sluitertijd kiest, bijvoorbeeld 1/2000ste van een seconde, probeert de camera hiervoor te compenseren door een groter diafragma te kiezen, bijvoorbeeld F/5.6. Het kan voorkomen dat de camera het diafragma zo groot heeft gemaakt als mogelijk, maar nog te weinig licht heeft. In dit geval is de laatst overgebleven optie uit de belichtingsdriehoek het verhogen van de ISO waarde.
BELICHTINGSCOMPENSATIE VERSUS ISO WAARDE
Uit de laatste situatie, waarbij de ISO waarde wordt gebruikt om een goed belichte foto te krijgen, ontstaat de verwarring tussen belichtingscompensatie en de ISO waarde. De conclusie die volgt uit mijn uitgebreide technische verhaal is uiteindelijk samen te vatten in deze twee zinnen:
De belichtingscompensatie knop kun je gebruiken om een foto die al goed in balans is wat lichter of donkerder te maken: op smaak maken. De ISO waarde pas je aan wanneer de camera er niet meer uit komt met alleen diafragma en sluitertijd en dus de ISO verhoogd moet worden.
